Hoeveel foto's zijn er gemaakt van "twee schakers gebogen over hun partij"? Gigantisch veel. Ik waag me niet aan een getal. Het is niet voor niks dat dit onderwerp zich leent om af te beelden. Schakers zijn geconcentreerd bezig, vaak heel intens gefocust op hun partij. Ze sluiten zich af van de rest van de wereld, creëren een eigen afgesloten universum waar strenge regels gelden. Het leidt tot contemplatie en verstilling. Zo'n beeld fascineert en logisch dat fotografen (en kunstenaars) erdoor geïnspireerd raken.
Kijk eens naar de vloed van fotobeelden die bij elk schaaktoernooi op internet te zien zijn. Deze kleurenfoto's zijn dikwijls prachtig qua compositie, sfeertekening en scherpte. Beroepsfotografen laten hun kunnen zien. Voor- en achtergrond van het fotobeeld vloeien grandioos in elkaar over, met de computer wordt er vervolgens nog vakkundig geretoucheerd en volop gegoocheld met afsnijdingen, kleurintensiteit en helderheid. De techniek van de camera’s is zo goed dat zelfs elke amateur binnen "no time" een heel mooi schaakplaatje kan maken. Techniek is echter ook een valkuil. Teveel techniek leidt namelijk af van de inhoud en zo'n kleurenfoto is snel te glad, te mooi, te esthetisch. Zo'n beeld vervaagt weer snel uit mijn geheugen.
Oude zwart-wit foto's van schakers, gebogen over hun partij, vind ik eigenlijk altijd interessanter en boeiender dan de huidige briljante kleuren schaakfoto's. Die eerste beklijven bij mij veel langer. Misschien niet helemaal eerlijk om die vergelijking te maken, want de oude foto's hebben het voordeel dat ze een patina hebben van vervlogen tijdsperiodes. Er is altijd een vorm van nostalgie en dat geeft al gauw iets extra's. Zoals oude speelinterieurs met wonderlijke schaaktafeltjes of schaakklokken met ornamenten of gekke details als een bondsspeld op de revers van de schaakspeler of een kloeke pijp in de schakersmond.
Ik geloof echter dat die oude foto's, bij een dergelijke vergelijking, vooral het voordeel hebben van de beperkte techniek. Het lijkt wel: Hoe primitiever de middelen (techniek) die de maker gebruikt, des te directer het geproduceerde beeld spreekt. Ik snap dat. Er is geen of veel minder afleiding van de kern waar het om gaat. Kinderkunst en kunst van "primitieve volkeren" is niet voor niets vaak zo krachtig. Er gaat een directheid en ongekunsteldheid en eerlijkheid van uit die je onbewust raakt.
Zo ook met die oude zwart-wit foto's van spelende schakers. Vaak zijn deze oude foto's houterig en statisch qua uitstraling. De spelers lachen nooit, het zijn mannen (heren) met stropdas, altijd netjes gekleed in een donkergrijs pak. Ze peinzen en turen naar het bord. Geen denksport maar een plechtigheid is hier aan de gang. De hoogmis van het schaken is aan de gang. Er heerst diepe stilte en een serene ernst op al die oude foto's. Je ziet en voelt, hier wordt iets groots verricht. Een schaakpartij is aan de gang. Zachtjes praten a.u.b. Zo'n foto blijft trekken en ik bekijk ze elke keer met aandacht.
Geïnspireerd door die oude zwart-wit foto's heb ik gisteren op mijn atelier een oefening gedaan. Doel van de oefening: met zo min mogelijk gereedschap tot een beeld komen. Het te maken oefenbeeld: twee schakers bezig met hun schaakpartij.
Van houtafval en spaanders van een sigarendoos eerst twee stoeltjes en een tafeltje gemaakt. Simpel knutsel- en plakwerk, stukjes touw om de ongelijke tafelpoten tot een geheel te kunnen maken. Het schaakbord met potlood op een plankje getekend. Paar schaakstukken van houtblokjes. Met de nodige concentratie gelukt.
De twee schakers waren veel moeilijker (zelfs erg lastig) te maken en te assembleren, maar met geduld en "trial and error" is het uiteindelijk gelukt. Ze zijn gemaakt van een in stukken gezaagde bezemsteel. Alleen een stanleymes is gebruikt om de stukjes hout (romp, benen, armen, hoofd) in de gewenste vorm te snijden. Het geheel is vervolgens met houtlijm in elkaar gelijmd. Paar kleine spijkertjes gebruikt om houtverbindingen goed te verankeren. Vervolgens een paar uur alles goed laten drogen. Het geheel is verbluffend stevig en stabiel, ondanks de krakkemikkige opbouw.
Ben redelijk tevreden met het eindresultaat maar het ging me vooral om de oefening. Werken met weinig techniek. Was leuk om te doen en ik had gelijk een onderwerp voor deze wekelijkse schaakbeeldcolumn.
Frans Drummen
|
|
