Het allerbelangrijkste vechtstuk in het schaken zo maar weggeven. Dat is me nogal wat. Het offeren van de koningin. Het komt zeer weinig voor, het is te gedurfd. Dit soort offers lijken spontaan te ontstaan in het spel, je kunt er niet op gaan studeren. Vaak dient de offerande zich plotseling aan en is een zet later de mogelijkheid alweer verdwenen.
Alle natuurlijke schaakinstincten (van een schaker met elo rating beneden 1550) verzetten zich ertegen. Het offeren is zowel huiveringwekkend als moedig en de daad wordt niet snel vergeten. Er dringt zich een associatie op met de 16e eeuwse Engelse koning Hendrik VIII. Hij is koploper met 2 onthoofdingen over 6 (bruilofts) partijen. Tot op de dag van vandaag is hij de meest bekende koning van Engeland uit vroeger eeuwen. Niet vanwege zijn staatsmanschap of zijn ondersteuning van de kunsten of cultuur maar louter en alleen door het doordrijven van de twee executies. Maar dit terzijde...
Het koninginne- of dameoffer wordt meestal gedaan ten behoeve van een beslissende mataanval. Er zijn twee varianten:
1. Het offer is correct
Je aanval op de vijandelijke koningsstelling, die eerst vastliep, krijgt door de vrijwillige dood van de dame een vernietigende power. Andere stukken als toren, paard, loper, pionnen, krijgen plots vrij baan. Ze nemen de vijandelijk koning met gecombineerde kracht meedogenloos in de tang.
Het schokeffect wat het offer teweeg brengt is groot. De tegenstander trekt wit weg, is met stomheid geslagen en blijft stilletjes naar het bord staren. Verder spelen is zinloos. De partij is na een paar zetten uit. Hij geeft je met tegenzin een bezwete hand, staat op en zegt verongelijkt "dat hij wel beter stond".
Geluk stroomt door al je aderen. Je vindt jezelf geniaal dat je dat stukoffer gezien hebt. De euforie is niet alleen groot bij jezelf. Medeschakers feliciteren je en slaan je op de schouders. De glorie die je over je heen krijgt is bijna te veel. De partij gaat op de website van SMB. Veel lovende woorden op het forum. Je wordt gevraagd om in het bestuur van SMB zitting te nemen.
2. Het offer is incorrect
Je zet de dame in. Plots zie je iets wat je over het hoofd hebt gezien bij je berekening. Je controleert en analyseert keer op keer met een angstig voorgevoel de winnende zetcombinatie die je eerst toch zo duidelijk en helder voor ogen zag. Je probeert de juistheid van het offer terug te halen. Het lukt niet meer. Fout gerekend. Gezet is gezet. Het schokeffect is groot. Je trekt wit weg. De tegenstander die eerst alleen verbaasd en verbouwereerd keek heeft pretoogjes gekregen. Hij neemt de dame met een brutale blik in zijn ogen van het bord. Je blijft stilletjes naar het bord staren. Doorspelen heeft geen zin. Je geeft met een rood hoofd op. Alles wat je zegt slaat nergens op en wordt tegen je gebruikt. In de na-analyse met je tegenstander blijkt dat je schaakberekening, waarop het offer gebaseerd was, van geen kanten klopte. Je gaat snel naar huis en de sluimerende ruzie die al een weeklang met je vriendin broeide komt die avond natuurlijk tot een uitbarsting.
Op de eerstvolgende SMB-schaakavond merk je dat medeschakers, waar je anders gezellig aan de bar mee kletst, je mijden. De teamleider vraagt met een vriendelijke maar minzame glimlach of je misschien niet beter, voor de externe competitie, in een lager team tot je recht komt.
Ik overdrijf enigszins maar het schetst in ieder geval de impact van een dergelijk offer.
Soms wordt het offer gedaan omwille van een beter positiespel en niet voor een directe mataanval. Hier heb ik mijn bedenkingen bij. Is dit wel een dameoffer in de ware zin van het woord? In een partij tussen Jan Timman en Robin van Kampen offerde de laatste onlangs (tweekamp in Groningen 2009) zijn koningin in het vroege middenspel. Hij kreeg compensatie door betere spreiding van zijn stukken en enkele stukken retour. Knap, vernuftig en goed doordacht. Hij kreeg lof van de schaakanalytici. Edoch, het kan natuurlijk speltechnisch volledig verantwoord zijn, maar in mijn beleving vind ik het offer toch beduidend minder van aard dan de 1e variant. Er is te weinig drama en onherroepelijkheid in dit koninginne-offer. Een "echt koninginne-offer" dient mijns inziens meedogenloos en "rücksichtslos" te zijn. Alles of niets. Na die daad de volle glorie of de zondvloed. Ik meen me te herinneren dat die partij Timman/v. Kampen ook remise werd. koninginne-offers en remises horen niet bij elkaar.
Bij een geslaagd koninginne-offer hoort een euforie als die van de overwinning van Mark Tuitert op de 1500 meter schaatsen bij de Olympische winterspelen. Fantastisch. Zoiets dus...
tekst en fotografie: Frans Drummen
|
|
