|
|
|
|
De ware liefhebber (aflevering 7)
zondag 23 maart 2025 |
 |
|
|
Terugzetschaak
De ex-wereldkampioen Bobby Fischer introduceerde in de vorige eeuw de schaakvariant Fischer-random. Een speltype waarbij je de grote stukken willekeurig op de achterste rij van het schaakbord mag plaatsen. Deze opzet is vooral bedoeld om openingstheorie te vermijden en innovatieve zetten te creëren. Ik snap de motivatie van Fischer, het klassieke schaak is erg streng en stug in zijn regels. Soms kan het als een keurslijf voelen. Tekenend is dat er, naast Fischer-random, de afgelopen decennia nog talloze andere schaakvarianten zijn bijgekomen die alle meer schaakvrijheid als doel hebben. Zo is er doorgeefschaak, weggeefschaak, atoomschaak etc. De echte schaakliefhebber smult ervan, het maakt de passie voor schaken alleen maar groter.
Een minder bekende nieuwe variant is het terugzetschaak. Deze schaakvariant werd door mijn broertje en mezelf in 1960 ontwikkeld, we waren toen respectievelijk 9 en 10 jaar oud. Aanleiding voor de opmaak van deze variant waren de voortdurende ruzies tussen ons beiden als we schaakten. Het mogen terugzetten van een foute zet voorkwam dit (grotendeels). We stelden de regel in dat je 1x per partij per persoon een gespeelde zet bij nader inzien kon terugnemen en een andere zet mocht spelen. Meestal zag je namelijk pas de fout als je al gezet had of de impact van de tegenzet van je tegenstander te laat. We speelden met veel meer plezier nu we ons schaakspel hadden verfijnd met de terugzet-regel. In de loop der tijd werd onze terugzet-regel wel allengs soepeler. In onderling overleg mochten we ook soms 2 of 3 x per persoon in een partij terugzetten. Die verwatering van de beginregel (1x terugzetten) leidde ertoe dat onze partijen te lang gingen duren en dat het remise percentage wel erg hoog werd. Een keer terugzetten bleek ideaal, ook omdat je natuurlijk wel scherp moet blijven. We hebben tientallen partijtjes zo gespeeld en vonden het een heel eerlijke manier van schaken.
Ons systeem haalde en haalt ook de meest gehate regel van het klassieke schaak onderuit, te weten: GEZET IS GEZET. Wat is dat toch een vreselijke regel. Hij klinkt militaristisch als "Befehl ist Befehl", snauwerig, vijandig, kil, onvriendelijk en onverbiddelijk. Bij het jeugdschaak van SMB en jeugdtoernooien heb ik heel wat kinderen door deze regel in tranen zien uitbarsten. Hun schaakplezier kreeg een dreun door deze bitse stelling. Terugzetschaak voorkomt dat, het maakt het schaken zachter en geeft wat lucht in het al te strakke schaakkeurslijf. Het is nu niet meer "gezet is gezet" maar "gezet is misschien gezet". Dat klinkt veel sympathieker en is vriendelijk genuanceerd. Veel kinderleed wordt voorkomen.
Uit het voorafgaande moge blijken dat ik een groot fan en ambassadeur ben van terugzetschaak. Ik was dan ook blij verrast toen ik afgelopen zondagmiddag in mijn stamcafé een grootvader en zijn kleinzoon deze spelvariant enthousiast en met veel plezier en gelach zag spelen. Terugzet-schaak, na 65 jaar nog steeds springlevend.
Frans Drummen
|
|
|
| |
|
|
