vrijdag 29 augustus 2025

De ware liefhebber (aflevering 13)

Ook in het buitenland Schaken is een wereldspel. Je komt schaken of schaak gerelateerde zaken overal tegen. Het is leuk als je als schaker plots en onverwachts tijdens vakantie in het buitenland hiermee geconfronteerd wordt. Drie voorbeelden uit de recente vakantieperiode van drie SMB-ers, te weten Henk Mertens, ondergetekende en Jan Kasteel.

Eerste voorbeeld. Henk was tijdens zijn vakantie in Roemenië. Daar bezocht hij met een vakantiegezelschap onder begeleiding van een gids een van de paleizen van de gewezen dictator en staatshoofd Nicolae Ceausescu. Ter info voor de jongere generatie; Ceausescu was de laatste communistische partijleider die geregeerd heeft van 1967 tot 1989. Hij werd na een snel showproces door de nieuwe machthebbers, samen met zijn al even dictatoriale vrouw Elena, geëxecuteerd. Het repressieve regime van Ceausescu werd gekarakteriseerd door een enorme en belachelijke persoonsverheerlijking en hoogmoedswaanzin van de leider. Voor de bouw van zijn paleis werden bijvoorbeeld hele woonwijken rücksichtlos gesloopt en hij diende aangesproken te worden met de titel "genie van de Karpaten". De plaatselijke gids, die de rondleiding in het paleis verzorgde, vertelde dat Ceausescu een verwoede schaker was. Hij nodigde zijn ambtenaren, ministers, partijleden en generaals zeer regelmatig uit om tegen hem te spelen. In een van de paleisvertrekken staat nog de protserige gouden schaaktafel van hem. Zie de foto. Vele tegenstanders hebben aan dit tafeltje zitten zweten en handenwringend toneel gespeeld. Niemand durfde namelijk van hem te winnen, bang voor de gevolgen (strafkamp, gevangenis, degradatie, etc.) die dat zeker zou hebben. Slaafs een nederlaag accepteren was dus standaard bij al zijn schaaktegenstanders. Hij verloor nooit en kon pochen op een geweldige speelsterkte. Henk vroeg aan de gids of Ceausescu dan nooit verloren had. Deze antwoordde dat dit 1x gebeurd was. Tijdens een staatsbezoek aan Roemenië van de Russische leider Gorbatsjov wist deze vrij simpel een schaakpartijtje te winnen van "grootmeester" Ceausescu. De machtsverhoudingen lieten een dergelijke uitslag uiteraard toe. Hoe Ceausescu gereageerd heeft is verder niet bekend, maar het moet een enorme schok voor hem geweest zijn want Gorbatsjov was een gewone simpele "huis-tuin-en keukenschaker". Het schaaktafeltje staat nu eenzaam te pronken in het paleis, een symbool van een hele foute schaker.

Tweede voorbeeld. Ikzelf bracht mijn vakantie door in Frankrijk. In de fraaie stad Orleans bezichtigde ik onder andere de prachtige gotische kathedraal. Daar vlakbij, naast de kathedraal, was een zuilengalerij ingericht met kunst waarbij het verbindende thema "Hybride" was. Met andere woorden: een thema waarbij een nauwe vermenging van ongelijksoortige zaken plaatsvindt. Een mix, kruising van verschillende elementen, die samen iets nieuws vormen. 25 kunstenaars hadden beelden met dit thema gemaakt. Twee kunstenaars (Sophie de Pavant en Frédéric Ardiet) hadden daarbij het schaakspel als onderwerp gekozen. In een bijgevoegde tekst verklaarden ze allerlei kruisingen en verbanden te ervaren in het schaakspel. Een verwijzing naar gevechten, oppositie, verlies en winst, en allerlei tegenstellingen in tactiek en strategie. Elementen die het schaakspel inhoudelijk bepalen. Ze wisten dat heel beeldend uit te drukken in verticale en horizontale keramische objecten. Zie foto. Los van wat je van het beeld vindt (misschien wat complex), geloof ik dat elke schaker vanuit de praktijk van spelen de hybride aspecten van het spel wel herkent en onderschrijft. Leuk dat de 2 kunstenaars daar op ingespeeld hebben. Ik vermoed dat ze ware schaakliefhebbers zijn.

En nog een aanvulling van Jan: "Na 45 jaar was ik weer eens op vakantie in zuid Bohemen Tsjechie.Eind jaren zeventig / begin jaren tachtig ging ik met mij ouders kamperen in (toen nog) Tsjechoslowakije, een land dat geregeerd werd met de harde communistische hamer en sikkel. Zuid Bohemen is daarvoor eeuwenlang geregeerd door rijke adellijke families als het huis van Habsburg en huis van Schwarzenberg. Een zeer mooi gelegen stadje is Cesky Krumov met een middeleeuws stratenplan en veel oude huizen, gelegen aan de rivier de Moldau. Boven op de heuvel ligt het slot van Cesky Krumlov. Naast een mooie burcht kwam ik in een van de vertrekken deze mooie schaakspellen tegen. De ware liefhebber moest even stil staan om een foto te maken en ervan te genieten. Het liefst had hij ze in een tas gedaan en meegenomen..." Frans Drummen